Aynı adı taşıyan eyaletin başkenti olan Türkistan, Kazakistan’ın güneyinde Özbekistan sınırında yer alıyor. Tarihi yaklaşık 1500 yıl önceye dayanan kentte 46 milletten 260 binden fazla kişi yaşıyor.

Kentin, 2018’de eyalet başkenti olmasıyla turizm ve ekonomisinde yaşanan hızlı büyüme dikkati çekiyor. Türk dünyasının manevi lideri Hoca Ahmet Yesevi’nin türbesi de dâhil kutsal ve tarihi birçok yapıya ev sahipliği yapan Türkistan, bu yönüyle de kültür turizminin önemli rotaları arasında kabul ediliyor.

Türkistan’ı yılda ortalama 1 milyon turist ziyaret ediyor. 2025’e kadar bu sayının 5 milyona çıkarılması hedefleniyor. Şehirde uluslararası havalimanı, Türk Halkları Müzesi, Kazak Hanları ve Kahramanları Merkezi, Gençler Sarayı, Hoca Ahmet Yesevi Mini Müzesi, beş yıldızlı oteller ve diğer sosyal ve kültürel tesislerin inşası sürüyor. Kentin altyapısına 2019-2020 döneminde 1,4 milyar dolarlık yatırım yapılmış.

Pir-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevi Hazretleri

Tarihte bilinen ilk büyük Türk mutasavvıfı Hoca Ahmet Yesevi bu topraklarda dünyaya gelmiş ve hayatının büyük bölümünü de Yesi’de geçirmiş. Babasının vefatının ardından Nakşibendi âlimlerinden Aslan Babanın yanına yerleşen Hoca Ahmet Yesevi, ondan eğitim almış ve halifesi olmuş. Hoca Ahmet Yesevi Hazretlerinin halifesi ise Aslan babanın oğlu Mansur ata.

Rivayete göre Timur, Buhara’ya giderken yolda Türkistan’a uğraması icap eder. Bu sırada Hoca Ahmed Yesevî rüyasına girer. “Ey yiğit çabuk Buhara’ya git, oradaki zalim şahın eceli senin elinden, halk senden kurtuluş ümidi bekler” der. Rüyadan uyanan Timur, şükrettikten sonra Türkistan hâkimi Nogaybek’i çağırtıp Ahmed Yesevî’nin mezarına çok güzel bir türbe yaptırılmasını emreder.

İranlı ünlü mimar Hüseyni Şirazi Timur’un emri ile 1397’de türbeyi inşa etmeye başlar ve 4 yılda bitirir. Timur Ankara Savaşından sonra 1404 yılında Türkistan’a gelir ve türbeyi ziyaret eder.

Timur, ziyareti sırasında değişik vakıfların kurulmasını ve sulama kanallarının yapılmasını emreder. Bu gelişmelerin ardından bölgede yerleşik hayat ve tarımsal faaliyetler başlar ve Türkistan şehri doğar.

Türk ve İslâm dünyasının ortak hazinesi ve kültür değeri olan külliyenin yenilenmesi,  Kazakistan Devleti ile yapılan bir anlaşma sonucu Türkiye Cumhuriyeti tarafından yapılmış. Türk-İslam tarihi açısından son derece önemli olan bu mabed 2003 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesine alınmış. USENCO ayrıca  büyük fikir adamı ve gönül eri Hoca Ahmet Yesevi’nin vefatının 850. yıldönümü vesilesiyle 2016 yılını, ‘‘Hoca Ahmed Yesevi Yılı’’ olarak ilan etmiş.

Türbenin içindeki kazan Abdullah bin Tebrizi’nin hediyesi. Kazanda yağmur suları ya da Hoca Ahmet Yesevi hazretlerinin türbesinden gelen su biriktirilir ve ziyaretçilere ikram edilir. 2 ton ağırlığında ve 3 ton su alıyor. Kazan 1934’de Leningrattaki bir sergiye götürülür ve Stalin geri göndermez. Ta ki 1989 yılına kadar.

Ahmed Yesevî Hazretleri , Divan-ı Hikmet adıyla yüzyıllar sonra derlenecek olan hikmetleri aracılığıyla Türklere İslam’ı kolaylaştırarak benimsetmiş. Bunun için İslam inancı ile Türk gelenek, inanç ve yaşam tarzını sentezleme yolunu seçmiş. Ahmed Yesevî Hazretlerinin müridleri gerek ölümünden önce, gerekse de ölümünün sonra, 12. yüzyılın ortalarından itibaren diğer bölgeler gibi Anadolu’ya da gelerek görüşlerini yaymış, İslam’ı tebliğ etmiş.

Arslan Baba

Doğum ve ölüm tarihleri bilinmemekte. Bazı kaynaklar ismini Baba Arslan, Arslan Baba veya Arap Arslan Baba şeklinde kaydetmektedir. Yesevî menkıbelerine göre siyah ırktan olan Arslan Baba ashabın büyüklerinden olup dört yüz veya yedi yüz yıl yaşamış. İki ayrı rivayete göre, sahabeler bir gazâ sırasında veya Arslan Baba’nın evindeki bir toplantıda acıkırlar. Bu arada Hz. Peygamber’in duasıyla Cebrail cennetten bir tabak hurma getirir. Hurmalardan biri yere düşünce Cibrîl o hurmanın ileride doğacak Ahmed Yesevî’nin kısmeti olduğunu söyler. O zaman Hz. Peygamber ashabına, “Bu hurmayı Yesevî’ye kim ulaştıracak?” diye sorar. Göreve Arslan Baba talip olur ve Hz. Peygamber hurmayı onun ağzına koyar. Arslan Baba nice yüzyıl sonra Türkistan’ın Sayram şehrinde henüz yetim kalan yedi yaşındaki AhmedYesevî’yi bulup emaneti ona teslim eder. Bazı rivayetlere göre Hz. Peygamber’in verdiği bir hırkayı da ona giydirir. Ayrıca Yesevî’ye “binbir zikir” telkin eder ve biraz sonra öleceğini bildirerek cenaze namazını kıldırmasını emreder. Hûriler Yesevî’ye yardımcı olmak için gelip Arslan Baba’ya ipekten kefen biçerler ve onu cennete götürürler. Ahmed Yesevî de Arslan Baba’nın son işaretine uyarak Buhara’ya gidip Şeyh Yûsuf el-Hemedânî’ye bağlanır.,

Farabi’nin doğduğu, Timur’un da vefat ettiği şehir Otrar

Otrar, Türkistan şehrine yaklaşık 57 kilometre uzaklıkta. Eskiden Farab olarak anılan Otrar, filozof Farabi’nin doğduğu, Timur’un da vefat ettiği kent olarak biliniyor. Bağımsızlıktan sonra şehirdeki iç kalenin giriş kapısı TİKA’nın desteğiyle restore edilmiş.

Otrar, Kazakistan’da Seyhun Irmağı’nın kıyısında yer alıyor. Bu şehirde ilk yerleşim milattan önceye uzanıyor. Kadim kent; Kale, Şehristan ve Rabat olmak üzere 3 büyük semtten oluşuyor. Şehir, Orta Asya’nın birçok bölgesi gibi Moğol Hükümdarı Cengizhan tarafından istila edilmiş ve yakılmış.

 1998 yılında ise  UNESCO Dünya Mirası Listesine alınan tarihi kentte kazı çalışmaları devam ediyor.

Otrar’da kazı alanında şimdiye dek cami, medrese, imarethane, hamam ve sosyal yapılar ortaya çıkartılmış. Kanalizasyon sistemi de 10’uncu yüzyılda ulaşılan şehirleşme düzeyini gösteriyor.